Đề bài: Phân tích bài thơ “Từ ấy” của Tố Hữu

• Bài học cùng chủ đề:
• Soạn bài Từ ấy, trang 43 SGK Ngữ Văn 11
• Soạn bài Từ ấy - Ngắn gọn nhất
• Đọc hiểu bài thơ “Từ ấy”
• Ngữ pháp tiếng anh hay nhất

BÀI LÀM

Tố Hữu là nhà thơ có vị trí rất quan trọng đối với nền văn học cách mạng Việt Nam. Xuất hiện cùng thời với các nhà thơ mới nhưng Tố Hữu lại tìm cho mình một lối đi riêng, một nguồn cảm hứng riêng - cảm hứng chính trị, cách mạng. Từ ấy thể hiện tâm trạng vui sướng, hạnh phúc của một thanh niên yêu nước bắt gặp lí tưởng cách mạng của Đảng, thấy gắn bó với nhân dân cần lao.

Đặt bài thơ vào hoàn cảnh xã hội, thời điểm nó ra đời mới hiểu và lí giải được những cung bậc cảm xúc mãnh liệt của nhân vật trữ tình. Trong buổi ban đầu, những người thanh niên như Tố Hữu dù có nhiệt huyết nhưng vẫn chưa tìm được đường đi trong kiếp sống nô lệ, họ bị ngột thở dưới ách thống trị của thực dân phong kiến “băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời”. Chính trong hoàn cảnh đó lí tưởng cộng sản như nắng hạ, như mặt trời xua tan đi những u ám, buồn đau, quét sạch mây mù và đen tối hướng đến cho thanh niên một lẽ sống cao đẹp vì một tương lai tươi sáng của dân tộc.

Có thể coi Từ ấy là một bước ngoặt quan trọng trong đời thơ cách mạng của Tố Hữu. Giây phút bắt gặp lí tưởng cộng sản là một giây phút kì diệu. Sự thức tỉnh cá nhân con người được đo bằng thời gian bắt gặp lí tưởng cộng sản. Khổ thơ đầu tiên của bài thơ diễn tả tâm trạng vui sướng của nhân vật trữ tình khi bắt gặp lí tưởng cộng sản:

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim...

Một vấn đề chính trị, vấn đề lí tưởng sống, nhưng đã được tác giả thể hiện bằng một hình thức “rất đỗi trữ tình” (chữ dùng của Xuân Diệu). Niềm vui được thể hiện một cách tự nhiên và chân thành. “Từ ấy” là từ khi được giác ngộ cách mạng, được dẫn dắt vào cuộc đời mình, đó là con đường đấu tranh giải phóng dân tộc. Nhân vật trữ tình đã tìm ra con đường đi cho con đường chung của cả dân tộc. Để thể hiện niềm vui ấy, nhà thơ đã chọn dùng một loạt từ ngữ gợi hình và gợi cảm: bừng (nắng hạ), chói (qua tim), rất đậm (hương), rộn (tiếng chim). “Mặt trời chân lí” là hình ảnh ẩn dụ ca ngợi lí tưởng Cách mạng, ca ngợi chủ nghĩa Cộng sản đã soi sáng tâm hồn, đã “chói qua tim”, đem lại ánh sáng cuộc đời như “bừng” lên trong “nắng hạ” - Một cách nói rất mới, rất thơ về lí tưởng. Tố Hữu với tấm lòng nhiệt thành của mình đã tự hào đón lấy ánh sáng của mặt trời, sẵn sàng hành động cho ý tưởng cách mạng cao đẹp. Lí tưởng đã mang lại sức sống và niềm tin yêu cho tất cả mọi người, lí tưởng Cách mạng đã làm thay đổi hẳn một con người, một cuộc đời. Sự vận động ấy của tâm trạng nhà thơ được thể hiện bằng những hình ảnh tươi sáng, rực rỡ. Khổ thơ như tiếng reo vui đầy phấn chấn. Nhịp thơ dồn dập, câu thơ nối dòng đã thể hiện thành công tâm trạng lạc quan, tin tưởng vào con đường cách mạng của người thanh niên trẻ.

Nếu khổ đầu là một tiếng reo vui phấn khởi thì khổ thứ hai và thứ ba là bản quyết tâm thư của người thanh niên cộng sản nguyện hòa cái tôi nhỏ bé của mình vào cái ta chung rộng lớn của quần chúng nhân dân cần lao. Đó là sự thức tỉnh về mối quan hệ tình cảm cách mạng, tình cảm dân tộc. Từ ấy đặt ngay đầu bài thơ như một ranh giới phân chia cuộc đời mình thành hai giai đoạn, đó là trước và sau khi gặp lí tưởng cách mạng. Trước đây, Tố Hữu cũng “bâng khuâng đi kiếm lẽ yêu đời”.

Đâu những ngày xưa tôi nhớ tôi
Bâng khuâng đi kiếm để yêu đời
Vẩn vơ theo mãi dòng quanh quẩn
Muốn bước than ôi, bước chẳng rời.
                                      (Nhớ đồng)

Hay như nhà thơ Chế Lan Viên viết:

Hãy cho tôi một tinh cầu giá lạnh
Một vì sao trơ trọi cuối trời xa.

Đó là tâm trạng của những thanh niên khi chưa tìm được vị trí của mình trong lòng dân tộc, chưa có tình cảm cách mạng.

Còn trong Từ ấy thì khác hẳn, Tố Hữu đã ý thức rất rõ mối quan hệ tình cảm của mình với nhân dân:

Tôi buộc hồn tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời.

Cái tôi cá nhân giờ đây đã hòa chung vào cái tôi rộng lớn của dân tộc, để tạo nên khối đại đoàn kết, làm nên sức mạnh dân tộc. Đó là một thái độ dứt khoát, mạnh mẽ, thể hiện nhận thức đúng đắn, sự giác ngộ cách mạng sâu sắc của nhà thơ. Nhà thơ đã lựa chọn những hình ảnh và từ ngữ có khả năng biểu hiện rõ mối quan hệ tình cảm cách mạng: “buộc” và “trang trải”. “Buộc” là đoàn kết gắn bó, tự nguyện gắn bó đời mình với nhân dân cần lao, với hết thảy nhân dân lao động Việt Nam. Xác định vị trí của mình là đứng trong hàng ngũ nhân dân lao động chưa đủ, mà nhà thơ muốn “để tình trang trải khắp trăm nơi”. Điều đó biểu hiện một tinh thần đoàn kết, tình cảm nồng thắm, chan hòa với nhân dân của tác giả. Tình yêu người, yêu đời trong Tố Hữu đã nâng lên thành chủ nghĩa nhân đạo cộng sản.

Trái tim nhà thơ khi bắt gặp lí tưởng cuộc sống không chỉ ngập tràn say mê mà còn thấm đẫm tình yêu thương, sẻ chia. Điệp từ “là” như một lời khẳng định rắn rỏi, dứt khoát của tác giả về quan niệm về lí tưởng cộng sản:

Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ...

Tố Hữu đã thể hiện niềm hãnh diện khi được là một thành viên ruột thịt trong đại gia đình những người nghèo khổ bất hạnh, nguyện sẽ đứng vào hàng ngũ những người "than bụi, lầy bùn" là lực lượng tiếp nối của “vạn kiếp phôi pha”, là lực lượng ngày mai lớn mạnh của “vạn đầu em nhỏ”, để đấu tranh cho ngày mai tươi sáng. Người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi đã đặt lên vai mình nhiệm vụ cách mạng rất nặng nề. Và anh đã sẵn sàng hi sinh cho sự nghiệp cách mạng. Là “con”, là “em”, là “anh” của những người cùng khổ, anh đã tự nguyện gắn mình vào mối quan hệ máu thịt với những người cùng khổ, những người đã và đang chịu cảnh nô lệ lầm than. Điệp từ “là” gắn với những đại từ quan hệ thân thuộc, trìu mến, nhân vật trữ tình - một mặt thể hiện mối quan hệ tự nhiên mà gắn bó sâu sắc, mặt khác ngầm khẳng định nhiệm vụ, vai trò lớn lao của bản thân đối với cộng đồng, xã hội. Khổ thơ vang lên một âm hưởng mạnh mẽ và lắng đọng trong tâm hồn ta một niềm cảm phục, quý mến người trai trẻ yêu đời, yêu người này.

Bằng một tình cảm cá nhân đằm thắm, trong sáng, Từ ấy nói một cách thật tự nhiên nhuần nhuyễn về lí tưởng, về chính trị và thật sự là tiếng hát của một thanh niên, một người cộng sản chân chính luôn tuôn trào trong mình mạch nguồn của lí tưởng cách mạng. Bài thơ đã giúp cho thế hệ sau có cơ hội hiểu rõ hơn về một thời gian khổ nhưng đáng tự hào của dân tộc mình. Với Từ ấy, Tố Hữu đã đưa ra một quan niệm sống đúng đắn, đó là quan niệm sống vì cộng đồng, vì dân tộc. Điều đó góp phần lí giải tại sao một đất nước Việt Nam bé nhỏ lại có thể chiến thắng các đế quốc lớn lao trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Trên đây là bài học "Đề bài: Phân tích bài thơ “Từ ấy” của Tố Hữu" mà dayhoctot.com muốn gửi tới các em. Để rèn luyện về kỹ năng làm bài thi và kiểm tra các em tham khảo tại chuyên mục "Đề thi học kì 2 lớp 11" nhé.

Nếu thấy hay, hãy chia sẻ tới bạn bè để cùng học và tham khảo nhé! Và đừng quên xem đầy đủ các bài Soạn Văn Lớp 11 của dayhoctot.com.

• Từ khóa:
• Lớp 11
• Ngữ Văn Lớp 11
• Môn Ngữ Văn
• Từ ấy - Tố Hữu
• Văn mẫu lớp 11