Bài số 33: Hình ảnh người lính qua một số bài thơ chống Pháp, chống Mỹ

Bài trước
Bài sau  

Chiến tranh đã trở thành quá khứ, tiếng súng, tiếng bom và những ngày tháng cả nước ra trận đã lùi xa nhưng chưa bao giờ bị lãng quên.

BÀI LÀM

Chiến tranh đã trở thành quá khứ, tiếng súng, tiếng bom và những ngày tháng cả nước ra trận đã lùi xa nhưng chưa bao giờ bị lãng quên. Những trang sử vàng, những chiến công vĩ đại trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của dân tộc Việt Nam được lưu giữ mãi và hình ảnh người lính cũng luôn tỏa sáng. Bởi thế khi đọc lại những trang thơ của hai chặng đường kháng chiến vừa qua, ta vẫn giữ nguyên cảm xúc rưng rưng, tự hào và thấy hình ảnh người lính - hình ảnh trung tâm của hai cuộc kháng chiến vẫn đẹp, vẫn hiên ngang như thuở nào các anh ra trận.

Hãy bắt đầu từ những vần thơ viết về người lính thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, đó là những con người bình dị mộc mạc:

Lũ chúng tôi
Bọn người tứ xứ
Gặp nhau hồi chưa biết chữ
Quen nhau từ buổi “một hai"
Súng bắn chưa quen
Quân sự mươi bài
Lòng vẫn cười vui kháng chiến
                             (Nhớ - Hồng Nguyên)

Họ - những con người "tứ xứ" từ những phương trời xa lạ đã gặp nhau trong chiến đấu, gặp nhau "hồi chưa biết chữ" và đã trở thành thân nhau, khi cùng chung trận tuyến, cùng chung mối thù dân tộc, cùng một tấm lòng yêu quê hương đất nước. Từ những ngày đầu tiên bước vào quân ngũ, bỡ ngỡ "súng bắn chưa quen", quân sự học được "mươi bài", lòng rộn ràng niềm vui tham gia kháng chiến, đã nảy sinh ở họ mối tình cao đẹp - tình đồng chí! Cuộc chiến đấu chống Pháp trường kì, hi sinh gian khổ đã khắc sâu hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ gần gũi thân thương trong những trang thơ của thi sĩ. Ta không quên được những lời thơ tha thiết của Chính Hữu trong bài Đồng chí.

Quê hương anh nước mặn, đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.
Anh với tôi đôi người xa lạ
Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau

Ở đây ta hiểu được hoàn cảnh xuất thân của người lính - kẻ ở vùng "nước mặn đồng chua", người ở nơi "đất cày lên sỏi đá". Tất cả đều là những chàng trai chân đất, sống ở những vùng quê nghèo khổ. Vì tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc mà họ "mặc kệ" tất cả để lên đường. Trên trận tuyến gay go ác liệt, các anh phải cùng chịu biết bao khó khăn, gian khổ thiếu thốn - Cùng chịu từng cơn “sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi" - cùng ảnh "áo rách vai, quần vài mảnh vá" - Nhưng chính có tình đồng đội yêu thương gắn bó với nhau mà họ vượt qua tất cả “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”. Đẹp làm sao giữa đêm rừng hoang đầy sương muối có những người chiến sĩ vẫn ôm súng canh gác quân thù trong đêm trăng sáng. "Đầu súng trăng treo", một biểu tượng đẹp của hình ảnh người lính, biểu tượng cao quý của mối tình đồng chí đã khắc sâu trong tâm trí mọi người.

Ta thấy được ở các anh một tinh thần chiến đấu dũng cảm kiên cường, một niềm tin bất diệt khiến mọi người đều lạc quan yêu đời hơn. Đời lính gian khổ nhưng luôn giữ mãi nụ cười dẫu cho nó cận kề cái chết. Có những lúc các anh phải chịu đựng cơn "sốt rét" quái ác hoành hành, nhưng các anh vẫn cứ chiến đấu và vẫn cứ tin có ngày chiến thắng. Quang Dũng trong bài Tây Tiến đã cho ta thấy điều đó:

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm

Chính điều đó đã giúp ta hiểu được sự quyết tâm của người lính và ta thêm cảm phục sự hi sinh ấy hơn. Tấm lòng của các anh thật cao đẹp và lớn lao biết đường nào. Đó cũng là hình ảnh chung của những người lính trong thời kì kháng Pháp - những con người bình dị mà cũng thật anh dũng, hiên ngang.

Cuộc kháng chiến chống Pháp đã giành được thắng lợi vẻ vang với trận Điện Biên Phủ lẫy lừng. Đất nước vẫn chưa được bình yên, cả miền Nam lại chìm vào máu lửa và những người con của quê hương lại tiếp tục lên đường. Hình ảnh của anh giải phóng quân xuất hiện trên những trang thơ thật đẹp:

Kính chào anh con người đẹp nhất
Lịch sử hôn anh chàng trai chân đất
Sống hiên ngang bất khuất trên đời
Như Thạch Sanh của thế kỉ hai mươi
Một dây ná, một cây chống cũng tấn công giặc Mỹ

Cũng là những chàng trai chân đất, cũng hiên ngang trong lửa đạn quân thù, cuộc chiến đấu chống Mĩ lại gay go hơn, quyết liệt hơn và các anh giải phóng quân lại chiến đấu kiên cường hơn bao giờ hết. Xuất phát từ lòng căm thù giặc cao độ, trong tim các anh sục sôi bầu nhiệt huyết sẵn sàng đối mặt với quân thù trên trận tuyến chỉ bằng những vũ khí thô sơ mà chống lại bom đạn tối tân của giặc. Suốt bao nhiêu năm dài chiến đấu, các anh chỉ có:

Vẫn đôi dép lội chiến trường
Vẫn vàng mũ lá coi thường hiểm nguy
                                (Tiếng hát sang xuân - Tố Hữu)

Hình dáng các anh đã đi vào thơ ca bất diệt. Nó đánh dấu một chặng đường lịch sử cam go và cũng lắm oai hùng. Các anh vẫn "đôi dép ấy, vẫn "vành mũ lá" kia, rất bình thường giản dị, nhưng chính các anh là người chép tiếp trang sử oai hùng của dân tộc Việt Nam. Cuộc chiến đấu của các anh ở miền Nam đã làm nức lòng cả nước. Một thế hệ tuổi trẻ là giới tri thức lại lên đường. Những chàng trai, những cô gái đã sẵn sàng từ giã mái trường, gác lại ước vọng tương lai của mình để lao vào cuộc chiến theo tiếng gọi thiêng liêng của miền Nam yêu dấu. Nơi núi rừng Trường Sơn nắng cháy kia lại xuất hiện những anh lính mới còn mang màu áo thư sinh nhưng không thiếu lòng dũng cảm. Bất chấp tất cả, họ sẵn sàng:

Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước
Mà lòng phơi phới dậy tương lai
                                     (Tố Hữu)

Anh chiến sĩ Trường Sơn hiện lên trên trang thơ của những thi sĩ là những lính thật dí dỏm, thật yêu đời. Gian khổ tưởng chừng không thể nào vượt qua cái chết như cận kề, vậy mà lúc nào các anh cũng có những nụ cười rất ngang tàng, rất nghịch ngợm, ta không thể quên được những anh chiến sĩ lái xe không kính của Phạm Tiến Duật:

Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi

Vậy mà các anh vẫn:

Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.

Mở đường Trường Sơn để xe tăng tiến vào phía Nam thực hiện chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử là giai đoạn gay go nhất, ác liệt nhất và cũng hào hùng nhất. Có lẽ chỉ có những chàng trai tuổi trẻ ngạo nghễ ngang tàng kia mới đủ sức thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng cao cả này. Những chiếc xe tưởng như không thể sử dụng được vậy mà vẫn tiến lên phía trước bởi có những anh lái xe rất phớt đời:

Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha...

Bằng sự đồng cảm của một người lính và cảm xúc của một nhà thơ, Phạm Tiến Duật đã xây dựng nên hình ảnh những chiến sĩ lái xe thật hào hùng, thật tếu táo. Cái cử chỉ "phì phèo châm điếu thuốc" và tiếng cười "ha ha" như một lời thách thức của họ đối với quân thù. Qua hình ảnh anh chiến sĩ Trường Sơn, chúng ta chợt nhận ra sự gần gũi thân quen giữa những người lính qua các thời kì. Từ anh bộ đội cụ Hồ thời kháng Pháp đến anh chiến sĩ Trường Sơn thời chống Mỹ đều có chung một truyền thống kiên cường, bất khuất, dũng cảm và đầy tinh thần lạc quan yêu đời. Với điều kiện thuận lợi hơn, người lính thời chống Mỹ đã được tôi rèn, huấn luyện. Các anh đã kế thừa và phát huy được tinh thần cách mạng vốn đã vững vàng nay lại vững vàng hơn.

Một chặng đường dài đã đi qua, các anh đã đồng hành cùng dân tộc từ những ngày "áo vải chân không đi tìm giặc đánh" đến ngày cả dân tộc nở bừng hoa chiến thắng. Từ anh bộ đội cụ Hồ đến anh Giải phóng quân, các anh vẫn là những chiến sĩ tiên phong, những người con yêu của mẹ Việt Nam, là niềm tự hào trong tiềm thức của mỗi người Việt Nam yêu nước. Hình ảnh các anh tỏa sáng và bất tử, bất chấp thời gian và sự đổi thay của cuộc sống.

Bài trước
In bài này
Bài sau  
Các bài học liên quan
Các chương học và chủ đề lớn
Học tốt các môn khác lớp 9

Bài học nổi bật nhất

Đề thi lớp 9 mới cập nhật