Đề bài: “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống. (SGK Ngữ văn 11, tập một)

• Bài học cùng chủ đề:
• Soạn bài Bài ca ngắn đi trên bãi cát trang 40 SGK Ngữ Văn 11
• Phân tích đoạn thơ sau trong Sa hành đoản ca của Cao Bá Quát (từ câu: Không học được tiên ông phép ngủ... đến hết bài).
• Phân tích tác phẩm Bài ca ngắn đi trên bãi cát ( Cao Bá Quát)
• Ngữ pháp tiếng anh hay nhất

Đề bài: “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống. (SGK Ngữ văn 11, tập một). Phân tích bài thơ trên của Cao Bá Quát để làm sáng tỏ ý kiến đó.

BÀI LÀM

Cao Bá Quát là một nhà thơ có tài năng và bản lĩnh, được người đương thời tôn là Thánh Quát. Bài Ca ngắn đi trên bãi cát là một trong những tác phẩm thể hiện rõ nét tài năng và bản lĩnh đó của ông. Bài thơ có thể được hình thành trong những lần Cao Bá Quát vào Huế thi Hội. Nhà thơ đã mượn hình ảnh người đi trên cát khổ nhọc để “biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống” của mình.

Thơ văn Cao Bá Quát thể hiện tráng chí của một kẻ sĩ hăm hở vào đời, đồng thời nói lên bi kịch của một đấng tài trai không gặp thời, gặp vận. Bài ca ngắn đi trên bãi cát biểu lộ sự chán ghét đối với con đường danh lợi tầm thường. Hình ảnh những bãi cát dài ven biển miền Trung là những hình ảnh thực, được tác giả mang vào trang thơ. Nhà thơ Nguyễn Du cũng đã viết về những cồn cát:

Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn nọ, bụi hồng dặm kia.

Và Cao Bá Quát lại cho ta thấy được những cồn cát mênh mông của mảnh đất miền Trung qua những câu thơ tả cảnh:

Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước.
Mặt trời đã lặn chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.

Bốn câu đầu tả cảnh bãi cát. Hình ảnh những “bãi cát dài” cộng thêm từ “lại” gợi lên những bãi cát rộng bao la và chạy dài tít tắp tận chân trời, ở miền Trung, đặc biệt là hai tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị, là dải đất hẹp, bằng mắt thường có thể nhìn thấy một phía là dãy Trường Sơn, một phía là biển Đông. Như vậy, hình ảnh bãi cát, sóng biển và núi là những hình ảnh có thực. Đi trên bãi cát đã khó, xét về không gian thì đường xa, xung quanh lại bị vây bởi núi, sông, biển; xét về mặt thời gian thì mặt trời đã lặn mà vẫn tất tả đi. Đi trên bãi cát rất khó xác định phương hướng, như đứng ở bên này mà nhìn qua bên kia chân trời. Điều đó chứng tỏ rằng người đi trên bãi cát rất vất vả, khó nhọc, thậm chí có khi “Lữ khách trên đường nước mắt rơi”.

Nhưng thơ không bao giờ dừng lại ở việc tả thực. Hình tượng trong thơ luôn mang ý nghĩa khái quát hóa. Từ hình ảnh về con người nhỏ bé, mong manh giữa biển cát - cuộc đời, Cao Bá Quát mở ra một cấp độ nữa của cảm xúc và suy tư. Đó là thái độ phê phán sự trì trệ, nặng nề trong kiểu giáo dục hiện thời và hiện trạng mọi người đều tất tả vì “danh lợi”.

Cao Bá Quát nhận thấy con đường danh lợi đầy nhọc nhằn, đầy chông gai như người lữ khách vất vả đi trên những bãi cát dài. Ông đã gửi lòng mình vào những câu thơ:

Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số tỉnh bao người?

Qua những câu thơ trên, có thể thấy tác giả bộc lộ sự chán ghét về cái bả công danh đối với người đời. Cái bả công danh lôi kéo con người, làm cho con người mê muội. Biết bao trí thức nho sĩ phải đi theo con đường khoa cử, ra làm quan để vào đời. Con đường theo đuổi công danh của người trí thức cũng vất vả nhọc nhằn nhưng người đi trên bãi cát vậy. Dẫu cho nhọc nhằn, vất vả nhưng những kẻ ham danh lợi vẫn cố gắng chạy ngược, chạy xuôi; Điều đó được Cao Bá Quát minh hoạ bằng hình ảnh người đời thấy ở đâu có quán rượu ngon là đều xô đến. Nhưng mấy ai tỉnh táo thoát ra khỏi sự cám dỗ của rượu. Mấy ai có “sức mạnh để không chạy theo đám đông khi tất cả mọi người chạy theo thời thế. (A. Lin-côri). Danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm say lòng người. Ở đây, tác giả đã đặt ra một thế đối lập giữa cái tâm thường với cái thanh cao, giữa cái ồn ào sục sôi từ thiên hạ và cái lặng lỗ, cao ngạo của bản thân. Ông bày tỏ thái độ chán ghét những phường danh lợi tầm thường, nhưng đồng thời cũng nhận ra sự cô độc của mình - bởi cô đơn nên ông mới lạc lõng, vất vưởng một mình trên hoang mạc - thời đại - một mình đối mặt với đời.

Hình ảnh người khách bộ hành đi trên bãi cát cũng là hình ảnh của những người trí thức nói chung và của chính tác giả.nói riêng trên con đường thi cử theo đuổi công danh. Bãi cát cũng chính là cuộc đời dài rộng mênh mông luôn thử thách con người. Điệp từ “bãi cát” lặp lại hai lần và hình ảnh con người bước lên một bước lại như bị đẩy lùi một bước trong ánh chiều tà đã thể hiện được những khó khăn thử thách của cuộc đời đối với mỗi kiếp người. Giữa bãi cát buổi chiều tà ấy, người khách bộ hành đã gắng gỏi, tưởng đến kiệt sức. Mỗi bước đi là dòng nước mắt và mồ hôi tuôn lã chã. Giữa khó khăn ấy, người khách bộ hành đã giận mình không được phép tiên để chiến thắng đường dài, cát bỏng:

Không đọc được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi.

Với hệ thống các hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng: “bãi cát dài”, “con đường mờ mịt”, “hơi men thơm quán rượu”, núi phía bắc, sóng phía nam... kèm theo hàng loạt các câu hỏi tu từ, các câu cảm thán “Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!”, “Bãi cát dài, bãi cát dài ơi !”, “Người say vô số, tỉnh bao người?”, “Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt / Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?”, “Anh đứng làm chi trên bãi cát ?” đã thể hiện thể hiện rất thành công sự khó khăn, những hiểm nguy mà mỗi người phải đối mặt và tâm trạng bế tắc, khát khao đi tìm con đường đúng đắn cho bản thân.

Tầm tư tưởng cao rộng của nhà thơ chính là ở chỗ đã nhận ra tính chất vô nghĩa của lối học khoa cử, của con đường công danh theo lối cũ. Từ chuyện đi trên bãi cát, tác giả đã liên tưởng đến chuyện lợi danh, đến chốn quan trường. Nếu con người thiếu đi sự tỉnh táo sẽ bị cám dỗ bởi cái bả công danh. Cao Bá Quát đã cảm nhận được sự bế tắc của những trí thức nho sĩ thời phong kiến trên con đường tìm kiếm danh lợi. Cao Bá Quát tuy chưa tìm ra con đường đi nào khác, song chỉ qua mấy câu thơ trên ta cũng thấy được ông đã nhận ra rằng không thể cứ đi trên bãi cát danh lợi ấy mãi được.

Khép lại bài thơ là tâm trạng cô đơn, mệt mỏi, chán chường của khách bộ hành về sự gian truân trên đường đời với nhịp điệu thơ gập ghềnh, trúc trắc:

Hãy nghe ta hát khúc đường cùng,
Phía hắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?

Con đường đi phía trước của người khách bộ hành không chỉ có cát mà thêm cả núi non hiểm trở, “sóng dào dạt”. Trước những khó khăn, khắc nghiệt trên đường đời tác giả đặt câu hỏi “Anh đứng làm chi trên bãi cát?”. Câu thơ như một lời tư vấn. Việc sử dụng điệp từ, điệp ngữ cộng với nhịp điệu bài thơ đã góp phần diễn tả thành công những cảm xúc suy tư của nhân vật trữ tình về con đường danh lợi gập ghềnh, trắc trở. Trước những thử thách của cuộc đời, Cao Bá Quát đã từng băn khoăn, day dứt, muốn buông xuôi nhưng rồi ông lại vượt lên và bằng một bản lĩnh của nhà nho chân chính yêu thương con người, căm ghét bất công. Chính vì thế, cuối cùng ông đã tham gia cuộc khởi nghĩa để chống lại triều đình phong kiến nhà Nguyễn.

Trong hoàn cảnh nhà Nguyễn trì trệ bảo thủ, Cao Bá Quát tuy vẫn đi thi nhưng đã tỏ ra chán ghét con đường danh lợi tầm thường. Bài ca ngắn đi trên bãi cát biểu lộ tinh thần phê phán của ông đối với nền giáo dục và sự bảo thủ trì trệ của chế độ nhà Nguyễn. Bài thơ tả thực nhưng giàu ý nghĩa biểu trưng và mang tính triết lí, đó cũng niềm trăn trở về trách nhiệm trước cuộc đời của Cao Bá Quát - một con người nổi tiếng với một nhân cách cứng cỏi và bản lĩnh cao đẹp.

Trên đây là bài học "Đề bài: “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khát khao thay đổi cuộc sống. (SGK Ngữ văn 11, tập một)" mà dayhoctot.com muốn gửi tới các em. Để rèn luyện về kỹ năng làm bài thi và kiểm tra các em tham khảo tại chuyên mục "Đề thi học kì 2 lớp 11" nhé.

Nếu thấy hay, hãy chia sẻ tới bạn bè để cùng học và tham khảo nhé! Và đừng quên xem đầy đủ các bài Soạn Văn Lớp 11 của dayhoctot.com.

• Từ khóa:
• Lớp 11
• Ngữ Văn Lớp 11
• Môn Ngữ Văn
• Bài ca ngắn đi trên bãi cát - Cao Bá Quát
• Văn mẫu lớp 11