Bài số 19: Phân tích đoạn trích Lục Vân Tiên gặp nạn

Bài trước
Bài sau  

Đọc Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu, ta không chỉ bắt gặp nhân vật lý tưởng Lục Vân Tiên với hành động đánh cướp phi thường và quan niệm tuyệt vời về nhân nghĩa mà ta còn bắt gặp những con người khác

BÀI LÀM

Đọc Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu, ta không chỉ bắt gặp nhân vật lý tưởng Lục Vân Tiên với hành động đánh cướp phi thường và quan niệm tuyệt vời về nhân nghĩa mà ta còn bắt gặp những con người khác, những người lao động bình thường, vô danh nhưng lại ghi dấu ấn trong lòng người đọc bằng những việc làm nghĩa mà vô tư, không so đo hơn thiệt. Đó chính là ông ngư. Sống cuộc đời phóng khoáng, không màng danh lợi, cứu người quên mình, ta bắt gặp những nét đẹp ấy ở ông trong việc cứu giúp Lục Vân Tiên khi chàng bị Trịnh Hâm hãm hại.

Trịnh Hâm là một tên bất nhân và bội nghĩa. Bất nhân vì Trịnh Hâm độc ác, đang tâm hăm hại một con người tội nghiệp đang cơn hoạn nạn, không nơi nương tựa (Vân Tiên lúc này đã mù mắt), tiền bạc không còn, may nhờ Tiểu đồng dìu dắt, tớ thầy đang bơ vơ "màn trời chiếu đất" rất khổ sở. Bội nghĩa vì Vân Tiên là bạn của Trịnh Hâm, từng gặp gỡ "trà rượu", khi vừa tới trường gặp lại bạn, Vân Tiên đã có lời mời nhờ cậy "tình trước ngãi sau - có thương xin khá giúp nhau phen này". Và Trịnh Hâm cũng đã từng hứa hẹn "Đương cơn hoạn nạn gặp nhau - Người lành nỡ bỏ người đau sao đành". Vậy mà ngay lập tức Trịnh Hâm đã nuốt lời.

Kẻ gây tội ác không vô tình mà có âm mưu sắp đặt khá kĩ lưỡng, chặt chẽ. Hắn đã nói: "Hại Tiên phải dụng mưu này mới xong". Trước hết, hắn lừa tiểu đồng vào rừng hái lá thuốc rồi trói vào gốc cây để cho hổ ăn thịt. Rồi giả bộ thương xót, đưa Vân Tiên xuống thuyền, hứa sẽ đưa về đến nhà. Hắn đợi khi thuyền đã ra đến giữa "vời", lại đêm tối mịt mùng ("Nghinh ngang sao mọc mịt mờ sương bay") mới "ra tay" hành động. Đến lúc biết không có ai có thể cứu vớt Vân Tiên được nữa, hắn mới lớn tiếng "kêu trời" để đánh lừa mọi người, che giấu tội ác của mình. Điều đó cho thấy Trịnh Hâm là đứa gian ngoan, xảo quyệt.

Trong cuộc hội ngộ uống rượu, làm thơ trong quán giữa bốn người bạn Vân Tiên, Tử Trực, Trịnh Hâm, Bùi Kiệm, thấy Vân Tiên tài cao, Trịnh Hâm đã tỏ rõ thái độ ganh ghét, đố kị.

Kiệm Hâm là đứa so đo
Thấy Tiên dường ấy âu lo trong lòng.
Khoa này Tiên ắt đầu công,
Hâm đầu có đậu cũng không xong rồi.

Đến lúc này điều lo ấy dường như đã không còn có cơ sở, vậy mà Trịnh Hâm vẫn tìm cách hãm hại Vân Tiên, chứng tỏ cái ác tâm như đã trở thành bản chất của hắn, đã ngấm vào máu thịt hắn. Dục vọng thấp hèn đã biến hắn trở thành con người độc ác, nhẫn tâm.

Bên cạnh hành động tội ác của Trịnh Hâm thì còn có việc làm nhân đức và tính cách cao thượng của ông ngư, ta phân tích hai câu thơ:

Hối con vây lửa một giờ,
Ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mày.

Câu thơ mộc mạc, hầu như không đẽo gọt trau chuốt, chỉ kể lại sự việc một cách tự nhiên, giản dị, nhưng lại gợi tả được hết mối chân thành của cả một gia đình đối với người bị nạn: cả nhà hối hả chạy chữa để cứu sống Vân Tiên bằng những phương cách dân dã "vầy lửa", "hơ bụng dạ", "hơ mặt mày". Có thể thấy ở đây một tình cảm thương xót, chăm chút rất ân cần chu đáo.

Sau khi đã cứu sống Vân Tiên, biết tình cảnh của chàng, ông Ngư đã đề nghị Vân Tiên ở lại, sẵn sàng cưu mang chàng, dù cuộc sống của gia đình ông cũng chỉ "hẩm hút" rau cháo qua ngày. Ông cũng chẳng hề tính toán đến cái ơn cứu mạng mà Vân Tiên không biết lấy gì báo đáp.

Dốc lòng nhân nghĩa há chờ trả ơn?

Trong tác phẩm Lục Vân Tiên, không phải chỉ một lần Nguyễn Đình Chiểu nói đến tấm lòng hào hiệp, trọng điều nhân nghĩa, không vụ lợi cá nhân này. Khi Lục Vân Tiên đánh tan lũ cướp, cứu thoát Kiều Nguyệt Nga, đã khẳng khái tuyên bố:

Làm ơn há dễ trông người trả ơn.

Và ông Tiều, sau khi cứu Vân Tiên ra khỏi hang Thương Tòng cũng đáp lời tạ ơn của chàng:

Làm ơn mà lại trông hồi sao hay ?

Thấy việc nghĩa thì làm, không tính toán thiệt hơn, không chờ đợi báo đáp, đó cũng là một nét đẹp nhân cách của ông Ngư, một người lao động bình thường.

Cuộc sống của ông Ngư là một cuộc đời lao động bình thường của dân chài lưới trên sông nước, được cảm nhận bằng con mắt và trái tim của nhà thơ nên có phần thi vị hóa. Đó là một cuộc sống trong sạch, ngoài vòng danh lợi ô trọc; một cuộc sống tự do giữa thiên nhiên cao rộng, hòa nhập với thiên nhiên, bầu bạn với ‘thiên nhiên, một cuộc sống lạc quan, ung dung, thanh thản, bởi con người tự mình làm chủ, có thể ứng phó với mọi tình thế tìm thấy niềm vui trong công việc lao động tự do của mình.

Phải nói rằng đây là một đoạn thơ hay của tác phẩm bởi nó chính là tiếng lòng của ông - Nguyễn Đình Chiểu. Nhà thơ tô đậm nhân cách cao đẹp của ông Ngư không chỉ muốn nói lên một sự thực ở đời mà còn muốn nhân đó bộc lộ những quan niệm sống, những điều mong ước thiết tha nhất của mình. Ngôn ngữ trong đoạn thơ vẫn giữ được vẻ mộc mạc, bình dị, dân dã nhưng lời thơ thanh thoát, hình ảnh thơ đẹp gợi cảm ("hứng gió", "chơi trăng", "một bầu trời đất", "tắm mưa chải gió"...).

Khép lại đoạn thơ là hình ảnh cuộc sống, quan niệm sống của gia đình ông ngư trên chiếc thuyền nan "tắm mưa chải gió trong vời Hàn Giang". Chiếc thuyền nhẹ tênh sự đời ông lại cho những con người những tấm lòng nặng nhân nghĩa. Đoạn thơ là tiếng lòng của Nguyễn Đình Chiểu, là khát khao về việc thiện ở đời. Cùng với hình ảnh Lục Vân Tiên trong đoạn trích Lục Vân Tiên đánh cướp, đoạn thơ đã hoàn thiện chân dung những con người bình dị nhưng nhân cách cao đẹp, thoả mãn khát vọng giúp con người hướng thiện của tác giả, đó là khát vọng tha thiết mà cả đời ông đã hướng về nó.

Bài trước
In bài này
Bài sau  
Các bài học liên quan

Bài số 14: Cảm nhận về sáu câu thơ đầu trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du).

Có người từng nói: "Với Truyện Kiều, Nguyễn Du đã nâng tiếng Việt lên thành ngôn ngữ dân tộc". Quả thật vậy, càng suy ngẫm ta càng thấm thía, càng thấy độc đáo - một đại thi hào dân tộc với sự sáng tạo tuyệt vời đã làm cho ngôn ngữ dân tộc vốn đẹp giờ càng đẹp hơn.
Bài số 14: Cảm nhận về sáu câu thơ đầu trong đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích (Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du).
Các chương học và chủ đề lớn
Học tốt các môn khác lớp 9

Bài học nổi bật nhất

Đề thi lớp 9 mới cập nhật