NGẮM TRĂNG (Vọng nguyệt) - Hồ Chí Minh

• Bài học cùng chủ đề:
• Đề 70: Có người cho rằng Ngắm trăng là một cuộc vượt ngục tinh thần của người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh. Anh chị hãy phân tích bài thơ Ngắm trăng của Hồ Chí Minh để làm sáng tỏ điều đó. Trong tù không rượu cũng... Trăng nhòm khe cửa ngắm nhờ
• ĐỀ 69. Phân tích bài thơ Ngắm trăng của Hồ Chí Minh.
• Soạn bài Ngắm trăng (Vọng nguyệt) - Ngắn gọn nhất
• Ngữ pháp tiếng anh hay nhất

I. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG

Bài thơ rút trong Nhật kí trong tù; tập nhật kí bằng thơ được viết Trong hoàn cảnh đọa đày đau khổ, từ tháng 8 - 1942 đến tháng 9 - 1943 khi Bác Hồ bị bọn Tưởng Giới Thạch bắt giam một cách vô cớ. Bài thơ ghi lại một cảnh ngắm trăng trong nhà tù, qua đó nói lên một tình yêu trăng, yêu thiên nhiên tha thiết. Bài thơ đầu ẩn chứa một nụ cười thoáng hiện.

Bài thơ Ngắm trăng ra đời trong hoàn cảnh đặc biệt: giữa chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch, thi sĩ - người tù tay bị xích, chân bị cùm, thân thể bị đọa đày nơi ngục lạnh mà lòng thanh thản thưởng thức vẻ đẹp của một đêm trăng sáng.

Bài thơ Ngắm trăng được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, kết cấu đối khá chặt chẽ, bút pháp tả thực, nhân hóa rất tài tình, đầy chất trữ tình lãng mạn.

Đây là bài thơ mang vẻ đẹp giản dị khác thường. Với bốn câu, hai mươi tám chữ ngắn gọn mà hàm chứa bao nhiêu điều về đạo đức và phong cách của một con người cách mạng. Suốt cuộc đời cách mạng gian truân nhưng rất vẻ vang của Bác, Bác đã coi trăng là người bạn tri âm tri kỉ.

Ngắm trăng là bài thơ nói về mối quan hệ giữa thiên nhiên với Bác trong phong thái ung dung ngay khi ở trong ngục tù tối tăm khổ cực.

Đây là sự ứng xử tuyệt đẹp của Bác đối với trăng trong hoàn cảnh đặc biệt: thực hiện một cuộc vượt ngục về tinh thần để cùng trăng trò chuyện, bất kể sự thiếu thốn không có rượu và hoa để đón tiếp nhau.

II. RÈN KĨ NĂNG ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN (trả lời câu hỏi SGK)

Câu 1. Nhận xét về các câu thơ dịch:

Hai câu cuối trong nguyên tác có kết cấu đối khá chặt chẽ. Mỗi câu là một tiểu đối: nhân và minh nguyệt, nguyệt và thi gia (đối nhau qua song); hai câu tạo thành một cặp đối nhân và nguyệt, minh nguyệt và thi gia.

Hai câu thơ dịch:

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

đã làm mất đi cấu trúc đăng đối đó, tức làm giảm đi hiệu quả nghệ thuật phần nào.

Câu 2. Hồ Chí Minh ngắm trăng trong một hoàn cảnh thật đặc biệt: trong nhà tù; người ngắm trăng ở đây đang trong cảnh thân tù:

Trong tù không rượu cũng không hoa

Như một tao nhân mặc khách ngoài trời, trăng đẹp gợi Người nhớ đến rượu, đến hoa, ba thứ ấy vốn thường đi liền với nhau. Ở đây, trước cảnh trăng quá đẹp, Hồ Chí Minh tiếc rằng không có rượu và hoa để tận hưởng cảnh đẹp này. Chỉ riêng việc nhớ đến rượu và hoa trong cảnh tù đầy khắc nghiệt đến thế cũng đủ thấy sự tự do nội tại, cái thư thái ung dung của người tù cách mạng Hồ Chí Minh.

Câu thơ thứ hai là cái xốn xang, bối rối rất nghệ sĩ trước cảnh đẹp đến sững sờ của đêm trăng. Câu thơ cho thấy tư chất nghệ sĩ đích thực của Hồ Chí Minh; và cũng từ cái rung động rất nghệ sĩ ấy đã toát lên dáng vẻ ung dung kì lạ của người tù cách mạng đó.

Câu 3. Trong hai câu thơ cuối của bài thơ chữ Hán, sự sắp xếp các từ có điểm đặc biệt:

- Cần đọc lại hai câu nguyên tắc để thấy đầy đủ hơn quan hệ giữa người tù thi sĩ và vầng trăng:

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,
Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

Ở câu 3: giữa nhân và minh nguyệt có song sắt nhà tù chắn ở giữa; ở câu 4: Nguyệt và thi gia cũng vẫn bị chắn bởi cái song sắt thô bạo ấy.

- Đây là cuộc vượt ngục tinh thần đẹp đẽ, đầy ấn tượng, người đã thả hồn ra ngoài song sắt nhà tù để giao hòa với vầng trăng tự do đang tỏa rộng giữa trời.

- Đây là chứng cứ hùng hồn về chất người nghệ sĩ và sự tự do tinh thần - Tinh thần ở ngoài lao - của người tù cách mạng Hồ Chí Minh.

- Sự tự do nội tại cao độ, thể hiện ở phong thái ung dung, bất chấp đè nặng ghê gớm của ngục tù tàn bạo ấy chính là biểu hiện của chất thép Hồ Chí Minh - Có chất thép tuyệt vời ấy thì mới có chất thơ bay bổng ấy.

- Người tù ấy không chút cảm giác vướng bận về những cùm xích, muỗi rệp đói rét, ghẻ lở... của chế độ nhà tù khủng khiếp, bất chấp cái song sắt tàn bạo chắn trước mắt, đã để lòng mình tự do say đắm ngắm trăng, tức là tiến hành một cuộc đời đối diện đàm tâm với vầng trăng tri kỉ.

Câu 4. Hình ảnh Bác Hồ trong bài thơ:

- Bài thơ cho ta thấy mối quan hệ gắn bó tri âm, tri kỉ đặc biệt giữa người và trăng. Điều này cũng thật lạ. Sự giao cảm thật mãnh liệt giữa:

+ Phía này là nhà tù, là xiềng xích, là bóng tối, tức là hiện thực khắc nghiệt.

+ Còn ngoài kia là vầng trăng thơ mộng, là ánh sáng bao la trong bầu trời tự do, là lãng mạn.

+ Chặn giữa hai thế giới đối cực đó là song sắt tàn bạo của nhà tù.

- Ngắm trăng như vậy, song sắt, tù ngục đã hoàn toàn bất lực, vô nghĩa trước những tâm hồn tri âm, tri kỉ tìm đến với nhau.

- Rõ ràng tâm hồn có con đường đi riêng của nó, có khả năng vượt qua bất cứ trở ngại nào. Thi nhân xưa khi gặp cảnh trăng đẹp thường đem rượu ra uống trước hoa để thưởng trăng; như thế, sự thưởng trăng mới mười phần mĩ mãn thú vị. Nói chung, người ta chỉ ngắm trăng trong hoàn cảnh thảnh thơi, tâm hồn thoải mái, thư thái. Hồ Chí Minh ngắm trăng trong một hoàn cảnh thật đặc biệt: trong nhà tù.

Câu 5. Nhận xét của Hoài Thanh Thơ Bác đầy trăng có thể hiểu là thơ Bác có nhiều bài viết về trăng.

Ví dụ:

- Trung thu, Đêm thu (Thu dạ) trong Nhật kí trong tù.

- Rằm tháng giêng (Nguyên tiêu), Cảnh khuya, Tin thắng trận (Báo tiệp) sáng tác ở chiến khu Việt Bắc thời kì kháng chiến chống Pháp.

Cảnh ngắm trăng trong bài Vọng nguyệt diễn ra trong cảnh tù đày giống như cảnh ngắm trăng ở các bài khác trong Nhật kí trong tù.

Còn hình ảnh trăng được thể hiện ở các bài thơ khác thì ở mỗi bài có khác nhau. Trong bài Rằm tháng giêng thì vầng trăng xuân tràn đầy sức xuân, ánh trăng lồng lộng tràn ngập cả bầu trời. Ở bài Cảnh khuya thì trăng đẹp tới mức kì ảo, giống như bức tranh sơn thủy lộng lẫy...

Tóm lại, những bài thơ trăng của Bác đều thể hiện một tâm hồn nghệ sĩ, luôn mở ra giao hòa với trăng. Đây là biểu tượng của cái đẹp tuyệt vời.

Trên đây là bài học "NGẮM TRĂNG (Vọng nguyệt) - Hồ Chí Minh" mà dayhoctot.com muốn gửi tới các em. Để rèn luyện về kỹ năng làm bài thi và kiểm tra các em tham khảo tại chuyên mục "Đề thi học kì 2 lớp 8" nhé.

Nếu thấy hay, hãy chia sẻ tới bạn bè để cùng học và tham khảo nhé! Và đừng quên xem đầy đủ các bài Soạn Văn Lớp 8 của dayhoctot.com.

• Từ khóa:
• Lớp 8
• Ngữ Văn Lớp 8
• Môn Ngữ Văn
• Ngắm trăng (Vọng nguyệt) - Hồ Chí Minh
• Văn mẫu lớp 8