MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ

Bài trước
Bài sau  

Trong một văn bản tự sự luôn có sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm của người viết. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm kết hợp với nhau có tác động làm cho văn bản tự sự sinh động và sâu sắc hơn.

I. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG

1. Trong một văn bản tự sự luôn có sự kết hợp và tác động qua lại giữa các yếu tố kể, tả và biểu lộ tình cảm của người viết.

2. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm kết hợp với nhau có tác động làm cho văn bản tự sự sinh động và sâu sắc hơn.

II. TRẢ LỜI CÂU HỎI PHẦN BÀI HỌC

Câu 1. Chỉ ra các yếu tố miêu tả và biểu lộ tình cảm trong văn bản tự sự.

- Miêu tả: Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi ríu cả chân lại, mẹ tôi không còm cõi xơ xác quá như cô tôi nhắc, gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn, làm nổi bật màu hồng của hai gò má.

- Biểu cảm: Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc? Tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường. Phải bê lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng.

- Các yếu tố này đan xen với nhau (mỗi sự việc đều có thể kết hợp với miêu tả và biểu cảm).

Câu 2.

- Nếu bỏ hết các câu tả và biểu cảm trên, đoạn văn chỉ còn những câu kể việc thuần túy: Mẹ tôi cầm nón vẫy tôi, vài giây sau tôi đuổi kịp..., (tôi) trèo lên xe, Mẹ tôi kéo tay tôi, xoa đầu tôi thì tôi òa khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi lấy vạt áo nâu thấm nước mắt cho tôi rồi xốc nách tôi lên xe.

- Các yếu tố miêu tả giúp gợi lại một cách sinh động và cụ thể hình dáng, màu sắc, hương vị, diện mạo,... của nhân vật và sự việc.

- Các yếu tố biểu cảm giúp làm rõ những tư duy, cảm xúc, diễn biến tâm trạng,... của nhân vật hay của tác giả trước đối tượng được nói đến trong sự việc, giúp người đọc có cảm xúc trước các đối tượng đó.

- Sự đan xen giữa các yếu tố kể, tả và biểu cảm làm cho đoạn văn thêm gợi tả, gợi cảm, ý nghĩa sâu sắc hơn, thái độ của tác giả được bộc lộ rõ ràng hơn.

Câu 3. Bỏ hết các yếu tố kể chỉ còn lại các yếu tố miêu tả và biểu cảm thì không còn sự việc, nhân vật và không có cốt truyện. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm chỉ tồn tại có ý nghĩa khi phục vụ miêu tả và biểu cảm về một sự việc và nhân vật nào đó. 

III. RÈN KĨ NĂNG GIẢI BÀI TẬP SGK

Bài tập 1.

- “Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi trên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm lấy tay tôi đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học...”.

(Trích Tôi đi học - Thanh Tịnh)

Đoạn văn kể lại kỉ niệm ngày đầu tiên đi học của tác giả Thanh Tịnh. Yếu tố biểu cảm giúp người đọc hình dung ra được cảm giác hồi hộp, cảm giác mới mẻ của nhân vật “tôi” khi trên đường cùng mẹ đến trường.

- “Khốn nạn... Ông giáo ơi!... Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. Cứ thế là thằng Mục với thằng Xiên, hai thằng chúng nó chỉ loay hoay một lúc đã trói chặt cả bốn chân nó lại. Bây giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết... Này! Ông giáo ạ! Cái giống nó cũng khôn! Nó cứ làm in như nó trách trôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “À! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”. Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi mà còn đánh lừa một con chó, nó không ngờ tôi nỡ tâm lừa nó”.

(Trích Lão Hạc - Nam Cao)

Lão Hạc kể lại việc bán con chó Vàng với nỗi niềm day dứt, ăn năn. Cả đời lão sống nhân hậu, lương thiện, vậy mà giờ đây lão nỡ lừa dối cả một con chó. Qua đó người đọc thấy được lão Hạc là một con người sống có tình nghĩa, thủy chung, trung thực.

Bài tập 2.

Đã lâu lắm rồi em không có dịp về quê thăm bà ngoại. Hôm nay nhân ngày em được nghỉ học mẹ cho em về quê thăm bà. Dọc đường đi em vô cùng hồi hộp, không biết nhà bà ngoại có gì khác trước không? Con chó Vàng và con mèo Mướp nhà bà đã lớn như thế nào rồi?

Kia rồi! Xa xa thấp thoáng sau rặng tre là nhà bà ngoại. Bà em đang lúi húi ở sân, từ xa em đã thấy dáng người còng còng và mái tóc bạc trắng như cước của bà. Em gọi to: Bà ơi! Cháu về thăm bà đây! Bà giật mình ngẩng lên, miệng vừa bỏm bẻm nhai trầu, vừa mỉm cười rất to. Em ôm chầm lấy bà, mùi trầu ngai ngái, thơm thơm của bà như quyện vào người em. Cứ mỗi lần nhớ đến bà là em lại nhớ đến cái mùi trầu ngai ngái ấy. Em chợt nhận thấy bà là người quan trọng và thân yêu đối với em như thế nào. Em tự hứa với mình, từ nay sẽ về thăm bà nhiều hơn.

Bài trước
In bài này
Bài sau  
Các bài học liên quan

LUYỆN TẬP TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ

Tóm tắt truyện "Lão Hạc" bằng văn bản: Lão Hạc có một người con trai, một mảnh vườn và một con chó. Con trai lão đi phu đồn điền cao su, lão chỉ còn lại cậu Vàng. Vì muốn giữ lại mảnh vườn cho con, lão phải bán con chó, mặc dù rất buồn bã và đau xót...
LUYỆN TẬP TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ

TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ

Tác phẩm tự sự thường là những tác phẩm có cốt truyện với các nhân vật, chi tiết và sự kiện tiêu biểu. Tuy nhiên, trong thực tế có một số tác phẩm dường như không có cốt truyện (ví dụ như một số truyện ngắn trữ tình của Thạch Lam) nên rất khó tóm tắt hoặc bản tóm tắt sẽ rất đơn giản. Tóm tắt tác phẩm tự sự là tóm tắt những nhân vật, chi tiết, sự kiện chính, tiêu biểu đó và tước bỏ đi những chi tiết, nhân vật và các yếu tố phụ không liên quan.
TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ

LIÊN KẾT CÁC ĐOẠN TRONG VĂN BẢN

Khi chuyển từ đoạn văn này sang đoạn văn khác, cần sử dụng các phương tiện liên kết. Việc sử dụng các phương tiện liên kết có tác dụng làm cho ý giữa các đoạn văn liền mạch với nhau một cách hợp lí, tạo tính chỉnh thể cho văn bản
LIÊN KẾT CÁC ĐOẠN TRONG VĂN BẢN

CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ

Nghĩa của từ bao giờ cũng có tính chất khái quát những đặc điểm, những nét chung của sự vật, hiện tượng và loại bỏ những nét nghĩa ngẫu nhiên, phi bản chất của sự vật, hiện tượng đó. Nói một cách khác, nghĩa của từ không chỉ một sự vật, hiện tượng cụ thể với tất cả mọi dáng vẻ của nó mà chỉ sự vật, hiện tượng khái quát hóa.
CẤP ĐỘ KHÁI QUÁT CỦA NGHĨA TỪ NGỮ

TỪ TƯỢNG HÌNH, TỪ TƯỢNG THANH

Từ tượng hình là từ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ, trạng thái của sự vật. Từ tượng thanh là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, con người.
TỪ TƯỢNG HÌNH, TỪ TƯỢNG THANH

LÃO HẠC - Nam Cao

Truyện Lão Hạc vừa nêu bật một hình ảnh đáng thương, đáng kính của một con người với cái chết đau đớn; vừa cho thấy cảnh sống cơ cực của người nông dân trong xã hội đương thời.
LÃO HẠC - Nam Cao
Các chương học và chủ đề lớn
Học tốt các môn khác lớp 8

Bài học nổi bật nhất

Đề thi lớp 8 mới cập nhật