TRONG LÒNG MẸ (trích Những ngày thơ ấu) - Nguyên Hồng

• Bài học cùng chủ đề:
• ĐỀ 65. Qua đoạn trích Trong lòng mẹ hãy chứng minh nhận định: Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng.
• ĐỀ 64. Ở đoạn trích Trong lòng mẹ, nhà văn Nguyên Hồng đã miêu tả một cách sinh động “những rung động cực điểm của một tâm tư trẻ dại”. Em hãy làm rõ nhận xét đó.
• Tại sao nói Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và trẻ em? Viết đoạn văn đưa ra lời lí giải của em
• Ngữ pháp tiếng anh hay nhất

I. KIẾN THỨC CẦN NẮM VỮNG

Đoạn trích Trong lòng mẹ đã thể hiện tính nhân đạo trong hồi kí. Những ngày thơ ấu của nhà văn Nguyên Hồng. Nhân vật chính trong đoạn trích này là bé Hồng. Hồng ở trong tình huống hết sức tội nghiệp: bố chết, mẹ phải đi bước nữa và bị gia đình nhà chồng ruồng rẫy, bé Hồng phải sống nhờ vào họ hàng và bị hắc hủi, soi mói tàn nhẫn. Em thương mẹ, nhớ mẹ vô cùng mà phải xa mẹ. Vì vậy ta hiểu vì sao em vô cùng sung sướng khi mẹ trở về.

Đoạn trích đã kể lại một cách cảm động tình cảnh bơ vơ, tội nghiệp và buồn tủi của bé Hồng, cùng nỗi đau tinh thần của nhân vật này. Văn bản đã bộc lộ được tình yêu thương mẹ vô cùng thắm thiết của chú bé.

II. RÈN KĨ NĂNG ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN (trả lời câu hỏi SGK)

Câu 1. Phân tích nhân vật người cô trong cuộc đối thoại giữa bà ta với chú bé Hồng.

- Sự xuất hiện của nhân vật người cô:

Tuy xuất hiện không nhiều, chủ yếu qua một đoạn đối thoại với chú bé, những người cô là một nhân vật gây ấn tượng mạnh cho người đọc. Đây rõ ràng là một nhân vật thâm độc, xảo quyệt, bênh vực và bảo vệ những lề thói tàn nhẫn trong xã hội đương thời. Qua một đoạn văn ngắn, bà cô đã hiện lên sống động nhờ nghệ thuật miêu tả hành động, ngôn ngữ và tâm lí nhân vật một cách chân thực của Nguyên Hồng.

+ Đặc điểm nổi bật của con người này là sự tàn nhẫn, độc ác.

+ Là người trong gia đình chắc chắn cô không lạ gì nỗi khổ xa mẹ, của đứa cháu mồ côi cha, chắc chắn bà thừa hiểu Hồng là một bé dễ xúc cảm, rất mau nước mắt.

+ Cô cùng biết rõ về tình cảnh khốn khổ của chị dâu mình. Trong hoàn cảnh này, những người khác sẽ chăm sóc, an ủi đứa cháu, giúp nó dịu bớt nỗi đau mất cha và nhất là nỗi đau xa mẹ. Người cô ở đây đã xử sự hoàn toàn khác.

+ Cô đã nói với bé Hồng về chuyện mẹ bé không phải để động viên, để chia sẻ sự thông cảm mà, ngược lại, với một mục đích đen tối: cố ý gieo rắc vào đầu đứa trẻ ngây thơ, tội nghiệp này những hoài nghi để nói “khinh ghét ruồng rẫy mẹ”.

+ Nhằm thực hiện mục đích này, cô cố tạo ra vẻ tươi cười vờ hỏi cháu:

“Có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ không?”, rồi bằng giọng ngọt ngào, bà vừa trách như vừa đưa tin: "Mẹ mày phát tài lắm, có như trước đâu". Khi đứa cháu khốn khổ sắp phát khóc, cô ta vỗ vai nó và lại tiếp tục nói những lời ngọt ngào như cứa vào tim thằng bé.

+ Lời nói của người cô xảo quyệt, lươn lẹo trước sau mâu thuẫn. Bà vừa bảo bé Hồng “Mẹ mày phát tài lắm”, nhưng sau đó lại tươi cười kể rành rọt: có người một hôm đi qua chợ thấy mẹ bé Hồng ngồi cho con bú ở bên một rổ bóng đèn, ăn vận rách rưới, mặt xanh như bủng, người gầy rạc đi, thấy thế bà ta thương tình toan gọi hỏi xem sao thì mẹ Hồng vội quay đi, lấy nón che...

- Qua đoạn đối thoại người đọc có thể nhận thấy người cô tìm cớ xui bé Hồng vào thăm mẹ (thậm chí bà còn hứa cho cháu tiền tàu) cốt để thông báo mẹ cháu đã sinh con khi chưa đoạn tang chồng.

- Việc làm này chứng tỏ bà cô tìm cách hành hạ, giễu cợt nỗi đau xa mẹ của bé Hồng. Bà ta rắp tâm chia lìa tình cảm mẹ con, hủy diệt niềm yêu thương kính trọng của bé Hồng đối với người mẹ khốn khổ.

- Đồng thời bà ta cũng lấy làm hả hê, thích thú trước tình cảnh khốn khổ của người chị dâu mình.

Câu 2. Tình yêu mãnh liệt của chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh được thể hiện:

- Mặc dù đã ngót một năm, chú bé không nhận được tin tức gì của mẹ, đặc biệt bị bà cô chia sẻ tình mẹ con, nhưng “tình thương và lòng kính mến” đối với mẹ của bé Hồng vẫn nguyên vẹn.

- Bé Hồng không hề trách mẹ nếu quả là mẹ “đã chửa đẻ với người khác”. Tuy non nớt, nhưng bé hiểu vì tội góa chồng, vì túng bấn quá mà mẹ phải bỏ các con đi tha phương cầu thực.

- Khi nghe những lời ngọt ngào, thâm độc của bà cô, bé Hồng chỉ thấy thương mẹ xiết bao, có trách chăng chỉ là ở chỗ mẹ không dám “chống lại” những thành kiến tàn ác để đến nỗi phải xa lìa hai đứa con, sống trốn tránh như một kẻ giết người. Hồng căm ghét tột độ những hủ tục đã đày đọa mẹ mình.

- Lòng căm ghét của bé Hồng được tác giả diễn đạt bằng những câu văn có nhiều hình ảnh cụ thể, gợi cảm và có nhịp điệu dồn dập tựa như sự uất ức của bé ngày một tăng tiến: “Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá như cổ tục đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi”.

Như vậy, không những thương mẹ, bé Hồng còn hiểu nỗi lòng mẹ.

Câu 3. Qua đoạn trích Trong lòng mẹ, có thể thấy văn của Nguyên Hồng giàu chất trữ tình.

Qua một đoạn văn ngắn, với lời chế giễu của bà cô, bé Hồng không những vẫn thương mẹ, mà còn hiểu nỗi lòng mẹ. Nếu chính chưa phải trải qua nỗi đau xa mẹ, chưa có niềm sung sướng tột độ gặp mẹ, chắc Nguyên Hồng khó có được đoạn văn gây ấn tượng mạnh mẽ cho người đọc đến thế.

+ Có lẽ vì tình thương và niềm tin mãnh liệt ấy nên bé Hồng có sự linh cảm hết sức nhạy bén chính xác.

+ Chỉ cần thoáng qua, bé đã phát hiện ra chính xác mẹ mình. Gặp mẹ, Hồng vui sướng cao độ. Niềm vui sướng ấy như thấm vào da thịt.

+ Nhà văn diễn tả trạng thái tình cảm nói trên của chú bé vô cùng thấm thía và cảm động. Đoạn văn kế về chuyện chú gặp mẹ có thể coi là một đoạn văn đặc biệt hấp dẫn.

+ Để khắc họa niềm khao khát gặp mẹ, nhà văn có cách so sánh cụ thể gợi cảm. Bé Hồng khao khát gặp được mẹ như người bộ hành giữa sa mạc khao khát dòng nước và bóng râm.

+ Để tô đậm niềm sung sướng tột độ của đứa bé mất cha, xa mẹ lâu ngày nay được ngồi bên mẹ, lúc thì nhà văn miêu tả những cảm giác cụ thể (“Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ tôi, đầu ngã vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt”), lúc đó thì lại chen vào những lời bình luận thấm đẫm chất trữ tình: “phải bé lại và lăn vào lòng người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ.(...) mới thấy mẹ êm dịu vô cùng”, khi thì sử dụng nghệ thuật miêu tả tâm lí (gặp mẹ là một niềm vui bất ngờ quá lớn lao nên bé Hồng không mảy may nghĩ ngợi gì nữa đến câu nói độc ác của bà cô).

Câu 4. Hồi kí là một thể loại ghi lại những điều còn nhớ sau khi đã trải qua, đã chứng kiến sự việc.

Câu 5. Có nhà nghiên cứu nhận định Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ và nhi đồng:

Nguyên Hồng là một cây bút “giàu chất trữ tình” ông thường viết về những phụ nữ và trẻ em chịu nhiều đau khổ, bất hạnh (trong các tác phẩm Những ngày thơ ấu, Bỉ vỏ, Cửa biển...).

Qua chương Trong lòng mẹ, chúng ta có thể nhận thấy được điều này. Qua đoạn trích Trong lòng mẹ Nguyên Hồng chẳng những đã thể hiện thái độ cảm thông, tôn trọng đối với mẹ Hồng và bé Hồng, mà còn luôn khẳng định phẩm chất tốt đẹp, cao quý của họ ngay trong những tình huống khắc nghiệt của cuộc sống.

Trong lòng mẹ thực sự hấp dẫn, gây xúc động đối với người đọc có lẽ bởi sau từng câu chữ đều thấm đẫm tình cảm chân thành, tâm huyết của nhà văn.

III. BÀI VĂN THAM KHẢO

Chứng minh nhân vật bé Hồng trong đoạn trích Trong lòng mẹ (Những ngày thơ ấu - Nguyên Hồng), có một tình yêu thương mẹ thật thắm thiết.

Bài làm

Những ngày thơ ấu là một hồi kí trung thực và cảm động về tuổi thơ cay đắng của Nguyên Hồng trong chế độ cũ. Đây là tác phẩm có giá trị của Nguyên Hồng và cũng là tác phẩm có giá trị của văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945. Chương IV của tác phẩm đã miêu tả một cách sinh động những rung cảm mãnh liệt của một tâm hồn trẻ thơ đối với người mẹ, bộc lộ sâu sắc lòng yêu thương mẹ của bé Hồng.

Điều đó trước hết được thể hiện trong sự phản ứng của Hồng đối với người cô xấu bụng.

Hồng lớn lên trong hoàn cảnh thiếu tình thương, cha chết, mẹ cùng quẫn quá phải bỏ con đi tha phương cầu thực. Hồng sống nhờ vào bà cô, thực chất là sống trong sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ hàng giàu có. Hồng nhớ mãi câu hỏi đầy ác ý của người cô:

“Hồng, mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mợ mày không?”

Hồng hình dung vẻ mặt rầu rầu và sự hiền lành của mẹ, nghĩ đến cảnh thiếu thốn một tình thương ấp ủ đã bao phen làm Hồng phải khóc thầm, Hồng thấy tủi thân và muốn trả lời “có”. Nhưng khi nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và cái cười “rất kịch” của cô, Hồng biết “chỉ cố ý gieo rắc vào đầu óc Hồng những mối hoài nghi để Hồng khinh miệt và ruồng rẫy mẹ”, do đó thoạt đầu Hồng phản ứng ngầm "cúi đầu không đáp”: sau đó Hồng mới nở nụ cười chua xót.

Hồng nghĩ: mẹ mình có tội tình gì mà các cô khinh miệt làm vậy? Một người đàn bà phải lấy chồng nghiện hút, chồng chết, để lại sự cùng quẫn của nợ nần nên phải rời bỏ con cái, đi tha phương cầu thực. Đó là một tội ư? Mặc dù đã gần một năm nay mẹ Hồng không có một lá thư, một lời nhắn hỏi hay một món quà gửi về, nhưng Hồng vẫn thương mẹ vô cùng. Mẹ Hồng vốn là người rất tình cảm, rất thương con. Nhất định Hồng không để cho ai xúi bầy mà làm mất tình cảm yêu mến giữa mẹ con Hồng. Nghĩ vậy, Hồng từ chối lời khuyên của cô:

- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.

- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!

Hồng im lặng cúi đất xuống đất, “lòng càng thắt lại, khóe mắt đã cay cay”. Người cô lại vỗ vai Hồng cười mà nói rằng:

- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mẹ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ?.

Nghe hai tiếng “em bé” mà cô ngân dài ra thật ngọt thật rõ, Hồng cảm thấy những âm thanh ấy xoắn chặt lấy tâm can. Lần này tình yêu thương mẹ của bé Hồng trỗi dậy mãnh liệt hơn. Trước tiên đó là sự xúc động bật ra thành tiếng khóc. Nước mắt Hồng chảy dài “rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và cổ”.

Đây không phải là giọt nước mắt xấu hổ, tủi thân mà là giọt nước mắt của tình thương... “... sao mẹ tôi lại sợ hãi những thành kiến tàn ác mà xa lìa anh em tôi để sinh nở một cách giấu giếm, trốn tránh...”.

Từ tình cảm ấy, Hồng đã biến thành lòng căm giận những cổ tục, những thành kiến tàn ác đối với người phụ nữ. "Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, nghiến cho kì nát vụn mới thôi”.

Chính tình thương đó đã giúp cho bé Hồng nhận ra đâu là lẽ phải, đâu là những người, những tập tục cần lên án... Tình thương ấy còn được biểu hiện một cách sinh động trong lần Hồng gặp mẹ sau này.

Tan học ở trường ra Hồng chợt thoáng thấy bóng một người ngồi trên xe kéo rất giống mẹ, Hồng liền đuổi theo bối rối gọi:

- “Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!:..”.

Những tiếng ấy bật ra từ lòng khao khát được gặp mẹ của bé Hồng bấy lâu nay dồn nén lại. Đó là sự thổn thức của trái tim trẻ thơ bật thành tiếng gọi.

Hồng hồi hộp nghĩ: nếu người đàn bà ấy không phải là mẹ thì sự nhầm lẫn không những làm Hồng hổ thẹn với bạn bè mà còn tủi cực, đau khổ biết bao, chẳng khác gì người bộ hành ngã gục giữa sa mạc sau khi bị ảo ảnh dòng suối trong mát đánh lừa!

Nghe tiếng gọi, bà mẹ nhận ra con, bảo xe chạy chậm lại và đưa nón vẫy. Một lúc sau, Hồng đuổi kịp, mồm mũi đều thở dốc, trán đẫm mồ hôi và khi trèo lên xe, Hồng òa lên khóc rồi cứ thế nức nở làm mẹ cũng sụt sùi theo.

- Con nín đi! Mợ đã về với các con rồi mà”.

Bà mẹ xoa đầu Hồng rồi lấy vạt áo thấm nước mắt cho Hồng. Hồng sung sướng đắm mình trong tình cảm yêu thương của mẹ: “Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đó thơm tho lạ thường”.

Chính vì tình thương mẹ nồng thắm nên Hồng mới có những cảm giác như vậy.

Hồng mải mê ngắm nhìn gương mặt mẹ hiền hiện trước mắt mình, thấy khác hẳn khuôn mặt mà Hồng phải tưởng tượng qua lời kể của cô. “Gương mặt mẹ tôi vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má”  "chứ không xơ xác quá như cô tôi nhắc lại lời người họ nội của tôi”. Hồng lại nghĩ: “Hay tại sự sung sướng bỗng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi đẹp như thuở còn sung túc?”.

Mải ngắm nhìn và suy nghĩ về mẹ, mải say sưa tận hưởng những, cảm giác êm dịu khi được ngồi trong lòng mẹ để bàn tay người mẹ vuốt ve, từ lúc lên xe cho tới khi về nhà, Hồng không còn nhớ mẹ đã hỏi cậu những câu gì và Hồng trả lời những gì cho mẹ nữa. Trong những giây phút rạo rực ấy rồi cả những câu nói của cô cũng bị chìm ngay đi, Hồng không nghĩ đến nó nữa.

Sự xúc động của bé Hồng khi gặp mẹ càng chứng tỏ tình thương mẹ của Hồng thật là sâu đậm, nồng thắm.

Tình thương mẹ là một nét nổi bật trong tâm hồn bé Hồng. Nó mở ra trước mắt chúng ta cả thế giới tâm hồn phong phú của bé. Thế giới ấy luôn luôn làm chúng ta ngạc nhiên vì ánh sáng nhân đạo lấp lánh của nó.

Tình thương mẹ đã cho bé Hồng một cái nhìn sắc bén đối với con người và sự việc ngoài đời. Tình thương ấy ngày càng trở nên thắm thiết nồng nàn làm cho chúng ta thêm cảm thông sâu sắc với hoàn cảnh éo le của Hồng, thêm quý mến Hồng.

Trên đây là bài học "TRONG LÒNG MẸ (trích Những ngày thơ ấu) - Nguyên Hồng" mà dayhoctot.com muốn gửi tới các em. Để rèn luyện về kỹ năng làm bài thi và kiểm tra các em tham khảo tại chuyên mục "Đề thi học kì 2 lớp 8" nhé.

Nếu thấy hay, hãy chia sẻ tới bạn bè để cùng học và tham khảo nhé! Và đừng quên xem đầy đủ các bài Soạn Văn Lớp 8 của dayhoctot.com.

• Từ khóa:
• Lớp 8
• Ngữ Văn Lớp 8
• Môn Ngữ Văn
• Trong lòng mẹ - Nguyên Hồng
• Văn mẫu lớp 8