THÁNH GIÓNG

Bài trước
Bài sau  

Truyền thuyết Thánh Gióng kể về người anh hùng làng Gióng đánh giặc cứu nước. Truyện thể hiện ý thức, phản ánh khát vọng, sức mạnh kì diệu, lớn lao về chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước của nhân dân ta.

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

1. Truyền thuyết Thánh Gióng kể về người anh hùng làng Gióng đánh giặc cứu nước.

2. Truyện thể hiện ý thức, phản ánh khát vọng, sức mạnh kì diệu, lớn lao về chống giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước của nhân dân ta.

II. MỘT SỐ NỘI DUNG MỚI VÀ KHÓ

- Về mặt thể loại; chúng ta cũng có thể xếp truyện Thánh Gióng vào thần thoại bởi vì trong truyện có những yếu tố thần thoại như các nhân vật này được sinh ra, sự lớn lên như thổi, V.V..C Tuy nhiên, truyện liên quan đến sự thật lịch sử: truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc Việt Nam nên chúng ta xếp vào thể loại truyền thuyết là hợp lí hơn, hay nói một cách chính xác thì đây là loại thần thoại được lịch sử hóa thành truyền thuyết. Hình tượng người anh hùng cứu nước Thánh Gióng được xây dựng bằng hào quang của thần thoại nên đã trở nên chói lòa, rực rỡ.

- Một đặc điểm của truyện đời xưa là: những người tài giỏi, đức độ thường có sự ra đời khác thường. Đó là chi tiết bà tiên uống nước mưa trong cái sọ dừa (truyện Sọ Dừa), bà mẹ nằm mơ rồng ấp (truyện Thạch Sanh v.v…)

Nhân vật Thánh Gióng có sự ra đời và lớn lên kì lạ, khác thường: bà mẹ mang thai do ướm chân mình vào vết chân lạ, Gióng sinh ba năm mà không biết nói biết cười, tiếng nói đầu tiên là tiếng nói đòi được đánh giặc cứu nước, lớn lên như thổi... Truyện Thánh Gióng đã thần thánh hóa nhân vật người con trai làng Gióng để đề cao người anh hùng cứu nước Thánh Gióng.

Chi tiết ba năm không biết nói biết cười, tiếng nói đầu tiên là tiếng nói đòi được đánh giặc cứu nước còn một ý nghĩa khác nữa: lúc bình thường, lực lượng chống ngoại xâm còn tiềm ẩn trong dân chúng, nhưng khi có giặc thì lòng yêu nước, ý chí bảo vệ Tổ quốc được thức tỉnh tức thì.

- Truyện Thánh Gióng có sự kết hợp tự nhiên, hài hòa giữa yếu tố kì diệu và chi tiết đời thường. Thánh Gióng là nhân vật kì lạ nhưng lại không xa lạ với nhân dân ta. Mặc dù có những điều kì lạ, khác thường nhưng nhân vật này trước khi được sinh ra, vẫn phải nằm trong bụng mẹ, vẫn phải uống nước, ăn cơm với cà, vẫn phải mặc quần áo bằng vải,... Như vậy, Thánh Gióng trước hết là một con người; người anh hùng Thánh Gióng được nhân dân sinh ra và nuôi dưỡng, chiến đấu vì nhân dân và cuối cùng về sống mãi trong lòng nhân dân.

- Truyền thuyết Thánh Gióng xây dựng hình tượng sức mạnh của một con người để nói lên sức mạnh của một dân tộc. Thánh Gióng là người anh hùng tiêu biểu cho lòng yêu nước và tinh thần chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta. Sức mạnh của Thánh Gióng có từ nhân dân, nhân dân đã truyền sức mạnh cho Thánh Gióng: góp gạo, góp cà nuôi Gióng lớn lên, góp sắt để đúc ngựa, đúc áo, đúc roi đánh giặc, v.v...

- Tên nhân vật được viết là Gióng (chứ không phải Dóng) vì chữ "Gióng" có những nghĩa liên quan đến nhân vật này: gióng là gióng tre, gióng cũng là thúc ngựa đi,...

III. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP

1. Trong truyện Thánh Gióng có những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhân vật chính này được xây dựng bằng rất nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo và giàu ý nghĩa. Em hãy tìm và liệt kê ra những chi tiết đó.

Gợi ý:

Đọc kĩ truyện Thánh Gióng để liệt kê ra các nhân vật. Chú ý trong truyện có nhân vật cá thể có tên riêng, có nhân vật cá thể không có tên riêng, nhân vật tập thể và cả những nhân vật là con vật nữa.

- Các nhân vật trong truyện đó là: bố của Thánh Gióng, bà mẹ Thánh Gióng, Thánh Gióng, Sứ giả, bà con dân làng.

Để xác định nhân vật nào là nhân vật chính trong truyện này, em phải xác định được đâu là nhân vật, xuất hiện nhiều nhất trong tác phẩm, là nhân vật được xây dựng nhiều chi tiết tưởng tượng, kì ảo và giàu ý nghĩa nhất.

Như vậy: nhân vật chính là Thánh Gióng.

- Những chi tiết kì ảo:

+ Sự ra đời kì lạ: bố mẹ Gióng về già mà vẫn chưa có con. Một lần, bà ướm thử chân mình vào vết chân lạ mà có thai. Sau mười hai tháng mới sinh con, đứa con lên ba tuổi mà vẫn không biết nói, biết cười...

+ Khi sứ giả đến tìm người tài giỏi giúp nhà vua đánh giặc, Gióng bỗng cất tiếng nói xin đi đánh giặc.

+ Gióng lớn nhanh như thổi, ăn cơm mấy cũng không no, áo vừa mặc xong đã đứt chỉ.

+ Giặc đến, Gióng vươn vai biến thành một tráng sĩ cao lớn.

+ Ngựa sắt mà hí được, lại phun lửa.

+ Nhổ tre ven đường đánh giặc, giặc tan vỡ.

+ Khi dẹp xong giặc, chàng Gióng và ngựa sắt từ từ bay lên trời.

+ Ngựa phun lửa thiêu cháy một làng, chân ngựa chạy biến thành ao hồ, tre ngả màu vàng óng...

2. Theo em, các chi tiết sau đây có ý nghĩa như thế nào?

a) Tiếng nói đầu tiên của chú bé lên ba là tiếng nói đòi đánh giặc.

b) Gióng đòi ngựa sắt, roi sắt, giáp sắt để đánh giặc.

c) Bà con làng xóm vui lòng góp gạo nuôi cậu bé.

d) Gióng lớn nhanh như thổi, vươn vai thành tráng sĩ.

đ) Gậy sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đường đánh giặc.

e) Gióng đánh giặc xong, cởi áo giáp sắt để lại và bay thẳng về trời.

Gợi ý:

a) Đó là tiếng nói của lòng yêu nước, ý chí bảo vệ Tổ quốc khi Tổ quốc lâm nguy. Câu đầu tiên đó là kết tinh của truyền thống, của tinh thần yêu nước và ý chí chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta.

b) Qua chi tiết cho thấy, nhân dân ta đề cao phương tiện và vũ khí bằng sắt. Vũ khí của người anh hùng Thánh Gióng là quan trọng nhưng để làm nên thành công ấy phải kể đến sự góp công sức của nhân dân (cụ thể ở đây là nhân dân làng Gióng).

c) Qua chi tiết cho thấy, nhân dân đã bồi đắp và tạo dựng nên người anh hùng. Người anh hùng Thánh Gióng có những phẩm chất, tài năng và công trạng phi thường cũng là nhờ vào nhân dân.

d) Qua chi tiết cho thấy, sức mạnh cuộc kháng chiến chống lại quân thù của nhân dân ta đã lớn mạnh. Ở đây, yếu tố thần thánh hóa đã được đưa vào để diễn tả ý nghĩa đó.

e) Đây rõ ràng là chi tiết hoang đường đầy màu sắc kì ảo nhưng lại chứa đựng một hàm nghĩa sâu xa. Nhân dân ta mong ước hình ảnh người anh hùng Thánh Gióng bất tử cùng thời gian. Qua đó, tác giả dân gian cũng thể hiện được sự trong sáng, vô tư vì nước vì dân của Thánh Gióng. Thánh Gióng cùng ngựa sắt về Trời như tấm gương sáng không thể lu mờ cùng thời gian.

3. Hãy nêu ý nghĩa của hình tượng Thánh Gióng?

Gợi ý:

Ý nghĩa của hình tượng Thánh Gióng:

Hình tượng Thánh Gióng với nhiều màu sắc thần kì, hoang đường song là biểu tượng về lòng yêu nước và sức mạnh chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta. Thể hiện quan niệm và ước mơ của nhân dân ta về hình mẫu lí tưởng của người anh hùng chống giặc ngoại xâm. Bên cạnh đó, truyền thuyết cũng nói lên sức mạnh tiềm tàng, ẩn sâu bên trong những con người kì dị.

4. Truyền thuyết thường liên quan đến sự thật lịch sử. Theo em, truyện Thánh Gióng có liên quan đến sự thật lịch sử nào?

Gợi ý:

Truyền thuyết Thánh Gióng liên quan đến sự thật lịch sử ở thời đại Hùng Vương:

- Đã có những cuộc chiến tranh ác liệt diễn ra giữa dân tộc ta và giặc ngoại xâm.

- Người Việt thời bấy giờ đã chế tác ra vũ khí bằng sắt, thép.

- Người Việt cổ đã từng đoàn kết đứng lên chống giặc ngoại xâm.

5. Hình ảnh nào của Gióng là hình ảnh đẹp nhất trong tâm trí em?

Gợi ý:

Hình ảnh đẹp phải là có ý nghĩa về nội dung lẫn nghệ thuật. Trong các hình ảnh sau đây, em có thể chọn lấy một hình ảnh đẹp nhất và nêu lí do chọn của mình:

- Chú bé vùng dậy, vươn vai một cái biến thành một tráng sĩ mình cao hơn trượng, oai phong lẫm liệt.

- Tráng sĩ mặc áo giáp, cầm roi, nhảy lên mình ngựa. Ngựa phun lửa, tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đón đầu chúng đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như rạ.

- Một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lần ngựa từ từ bay lên trời.

6. Theo em, tại sao hội thi thể thao trong nhà trường phổ thông lại mang tên là Hội khỏe Phù Đổng?

Gợi ý:

Lí do đặt tên:

- Hội thi dành cho lứa tuổi thiếu niên, lứa tuổi Thánh Gióng trong thời đại mới.

- Hình ảnh Thánh Gióng là hình ảnh của sức mạnh, của tinh thần chiến thắng rất phù hợp với ý nghĩa của một hội thi thể thao.

- Mục đích của hội thi là khỏe để học tập, lao động, góp phần bảo vệ và xây dựng Tổ quốc sau này.

Bài trước
In bài này
Bài sau  
Các bài học liên quan

CON RỒNG CHÁU TIÊN

Truyền thuyết Con Rồng, cháu Tiên giải thích, suy tôn nguồn gốc giống nòi cao quý, thể hiện niềm tự hào dân tộc của người Việt.
CON RỒNG CHÁU TIÊN
Các chương học và chủ đề lớn
Học tốt các môn khác lớp 6

Bài học nổi bật nhất

Đề thi lớp 6 mới cập nhật