Đề bài: Phân tích nhân vật Xuân Tóc Đỏ trong tác phẩm “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng

• Bài học cùng chủ đề:
• Về đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng - Ngữ Văn 12
• Nhân vật Xuân Tóc Đỏ trong tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng - Ngữ Văn 12
• Phân tích nhân vật “Xuân Tóc Đỏ” trong “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng
• Ngữ pháp tiếng anh hay nhất

BÀI LÀM

Số đỏ là cuốn tiểu thuyết trào phúng xuất sắc của Vũ Trọng Phụng. Nó không những làm rạng danh một nhà tiểu thuyết tài năng mà còn làm rạng rỡ cho nền văn học Việt Nam hiện đại.

Chưa có một cuốn tiểu thuyết trào phúng nào ở nước ta lại gây được một chuỗi cười liên tục, rộn rã từ đầu đến cuối như Số đỏ. Cái hài cứ ẩn chứa khắp mọi tình huống, mọi chân dung, mọi chi tiết, thấp thoáng trong từng câu văn, từng lời nói của nhân vật, từng tiêu đề của hai mươi chương viết. Để tạo ra cái hài, nhà văn phải tìm ra mâu thuẫn, tô đậm, cường điệu rồi lật tẩy cái mâu thuẫn ấy để phanh phui bản chất của đối tượng. Vũ Trọng Phụng đã làm được điều đó một cách xuất sắc. Kẻ cổ động Âu hóa, tân thời hăng hái nhất lại là người cấm vợ mình tân thời, Âu hóa; kẻ say mê phong trào thể thao là anh chàng cao ngẩng, gầy đét không thể thao mà cũng chẳng thể dục; kẻ được tặng bằng Tiết hạnh khả phong là một me Tây dâm đãng, người luôn mồm kêu “Biết rồi, khó lắm, nói mãi” mà chẳng biết tí gì trên đời; ông sư đại diện cho phong trào Chấn hưng phật giáo là người thích nghe hát ả đào và ăn thịt chó; những lương y thì giỏi giết người hơn là chữa bệnh; những kẻ đại diện cho giới cảnh sát thì chỉ lo tìm chó chạy rông để phạt; một công chức đạo mạo thì thuê tiền để quảng cáo mình là ông chồng bị mọc sừng - một thằng hạ lưu vô học thì được gắn cái biển để sinh viên trường thuốc đốc tờ, nhà cải cách Âu hóa hùng cứu quốc, vì nhân...

Tất cả đều phi lí, trớ trêu, đều giả dối, bịp bợm. Hóa ra cái xã hội ấy đều trưng bày toàn hàng rởm, mọi thứ đều là trò hề, trò diễn trên sân khấu cuộc đời để bịp thiên hạ.

Vũ Trọng Phụng là một người sắc sảo, ông đã nhìn thấy tất cả tấn trò ấy và từng nói lên trên trang viết để cười, để giễu, đã chửi thẳng vào mặt bọn người vô đạo đức mà làm ra vẻ đạo mạo, đứng đắn ấy. Những con người ấy tồn tại được, phất lên được là nhờ có môi trường/Xã hội Việt Nam trước Cách mạng đã đẻ ra và nuôi nấng những con người ấy. Đó cũng chính là giá trị hiện thực sâu sắc của tiểu thuyết Số đỏ.

Nói đến Số đỏ mà không nói đến nhân vật Xuân Tóc Đỏ thì chưa nói được gì nhiều về tác phẩm. Xuân là vai trung tâm của sân khấu Số đỏ, hắn là linh hồn của mọi vai diễn. Cuộc đời của Xuân là hiện thân của cái phi lí đến nực cười, là sản phẩm trớ trêu của Tạo hóa, là trò đùa của số phận, là đứa con cưng của xã hội bịp bợm đểu cáng, lọc lừa.

Tên của cuốn tiểu thuyết trào phúng này là số đỏ, cái đó ứng với cuộc đời nhân vật Xuân Tóc Đỏ. Chả hiểu Vũ Trọng Phụng có tin vào số tử vi hay không mà ông đã dự báo cho số phận của Xuân qua lá số:

Khốc, hư, Tí, Ngọ cư quan
Tiếng tăm dậy khắp giang san một thời.

Đó là khi hắn đã hai mươi lăm tuổi đang làm nghề nhặt ban quần vợt cho quán Hội thể thao. Chả nhẽ một thằng ma cà bông hoàn toàn vô giáo dục như Xuân lại có công danh rạng rỡ? Hành trang cuộc đời hắn có những gì để có thể chớp lấy những vận đỏ?

Tất cả đã được tác giả chuẩn bị khá chu đáo. Xuân vốn là một đứa trẻ mồ côi bố mẹ sớm phải ở với người bác họ. Nhưng một hôm nó bị đánh và đuổi ra khỏi nhà vì nhìn trộm bác gái tắm. “Từ đấy, thằng Xuân lấy đầu hè, xó cửa làm nhà, lấy sấu ở các phố, cá ở hồ Hoàn Kiếm làm cơm. Nó đã bán phá xa, bán nhật trình, làm chạy hiệu rạp hát, bán cao đan hoàn tán trên xe lửa, và vài ba nghề tiểu xảo khác nữa.”

Đang làm nghề nhặt ban quần vợt, Xuân lại bị đuổi vì cái tội nhìn trộm hội viên nữ khi họ thay quần áo, thế là Xuân thất nghiệp, thế là Xuân phải vào bóp cảnh sát. Bước đường cùng đã đến với Xuân. Giữa phút giây ấy, Xuân lại có bước nhảy thật đột biến (cùng tắc biến mà!).

Nhờ vi phạm văn minh mà Xuân được bà Phó Đoan thương đến, đưa hắn gia nhập thế giới thượng lưu thành thị đang Vui vẻ trẻ trung, đang Thể dục thể thao, đang Giải phóng phụ nữ, đang Âu hóa tích cực. Đúng là hắn gặp số đỏ. Nhưng không phải ngẫu nhiên mà hắn gặp vận đỏ ấy. Giả sử Xuân là anh chàng thanh niên đứng đắn thì bà Phó Đoan làm sao mà thương được. Số đỏ đầu tiên mà hắn có được là sự gặp gỡ của hai con người cùng một tính cách, đó là dâm đãng. Cái khuyết dịch của Xuân dưới con mắt của một mẹ Tây đâm đãng là cả một ưu thế mà bà cần khai thác.

Lần đầu tiên rơi vào cái thế giới thượng lưu thành thị ấy, Xuân còn bỡ ngỡ (hẳn chỉ thạo nơi đầu đường xó chợ thôi). Hắn nhìn thấy gì cũng lạ, lạ từ cái biển cửa hiệu, lạ từ những bộ quần áo với bao cái tên khêu gợi dậy thì, thơ ngây, ỡm ờ, chiếm lòng, chinh phục, hãy chờ một phút. Lạ cảnh đã đành, lại còn lạ người nữa. Hắn chẳng hiểu vì sao bà Phó Đoan lại có lòng thương hắn, hẳn không thể tin ở mắt ở tai mình khi thấy một người đạo mạo đứng đắn lại khoe với hắn: “Tôi là ông chồng mọc sừng”! Nhưng mà Xuân không quá tối dạ, lại có ưu thế của một con vẹt đã từng được tập dượt nhiều lần trong khi quảng cáo thuốc, Xuân nhanh chóng trở thành người quảng cáo đắc lực cho hiệu may Âu hóa của vợ chồng Văn Minh. Sau một thời gian, Xuân Tóc Đỏ đã hiểu ra cái thế giới thượng lưu ấy. Hóa ra toàn bịp bợm. Hắn ăn nhờ vào cái trò bịp bợm của bề trên để tiến thân, hắn cũng dùng những ngón bịp bợm sẵn có của mình để mà cầu danh, cầu lợi. Chính ông bầu của hắn, những vị cứu tinh của hắn như bà Phó Đoan, ông Văn Minh đã bôi son trát phấn cho hắn, đẩy hắn ra sân khấu cuộc đời. Nhưng mà hắn giỏi sắm vai, diễn xuất đại tài. Không đại tài sao khi hắn không học chữ nào mà vẫn đóng thành công vai sinh viên trường thuốc, đốc tờ, nhà cải cách Âu hóa, giáo sư quần vợt, thi sĩ. Bên cạnh những may mắn tình cờ, quả thật hắn có chút năng khiếu, có chút lưng vốn mang theo. Trước mặt cụ cố Hồng hắn nói vanh vách triệu chứng đau dạ dày, có thể hắn mới được giới thiệu là sinh viên trường thuốc, có đọc thuộc được bài quảng cáo thuốc Từ lời giải cảm hắn mới được cô Tuyết ngây thơ công nhận là thi sĩ đại tài, có biết đánh quần vợt ít nhiều thì mới có thể làm giáo sư quần vợt cho Phó Đoan và cái niềm hi vọng của Bắc Kì.

Những cái tưởng như là ngẫu nhiên lại chứa đựng cái tất nhiên trong đó. Cái tài của Vũ Trọng Phụng là sắp xếp hàng loạt chi tiết tưởng như ngẫu nhiên ấy vào một tổng thể có kết cấu nội tại, có quy luật bên trong. Sự hô ứng của các bộ phận rời rạc tạo nên liên kết, sự hòa hợp giữa hai hệ thống tạo nên cân bằng. Số đỏ của Xuân là kết quả của hai yếu tố tính cách của hắn và môi trường mà hắn may mắn rơi vào. Nếu thiếu sự hòa hợp giữa hai yếu tố đó thì sẽ không có một Xuân Tóc Đỏ như chúng ta đã biết.

Ban đầu số phận của Xuân chủ yếu ăn nhờ vào số đỏ, nhưng càng về sau hắn càng làm chủ số phận của mình, thậm chí còn vươn lên chi phối lại hoàn cảnh. Đó là lúc hẳn nhận được bộ mặt của giới thượng lưu và ý thức được vai trò của mình trong cái xã hội đó. “Xuân thực sự sinh động từ khi hắn biết khinh người”. Mà kì lạ thay, “Xuân Tóc Đỏ càng kiêu ngạo, càng làm bộ làm tịch bao nhiêu, lại được thiên hạ càng kính trọng bấy nhiêu”. Hắn biết lợi dụng bầu không khí đầy giả dối ấy đề nâng cao địa vị của mình. Hắn thay bậc đổi ngôi nhanh chóng. Người mà mới đầu gặp mặt Xuân còn bẩm cụ lớn, bẩm bà lớn thì giờ đây hắn xưng hô như một kẻ ngang hàng, thậm chí còn lên mặt trịch thượng: “Cái gì?”. Khi nghe người ta đón cụ Hồng muốn gả Tuyết cho hắn, hắn sung sướng lắm nhưng cũng vờ thở dài mà than rằng: “Cái ấy mà thật thì chí nguy! Không biết rồi từ chối thế nào cho lịch sự đây”. Giả dối, bịp bợm, lên mặt hợm hĩnh là phương pháp luận hữu hiệu của Xuân trong việc nâng cao địa vị. Nó lúc nào cũng tỏ ra ta đây là nhân vật quan trọng. Quan trọng đến mức “công việc Âu hóa vắng tôi một ngày cũng không được!”.

Đã là một kẻ kiêu căng và hãnh tiến thì không thể bỏ qua được cái ngón võ khỉ mượn oai hùm. Xuân đã sử dụng ngôn võ ấy, bao nhiêu kẻ hãnh diện trên đời này sử dụng ngón võ ấy. Chẳng phải vì vô công rồi nghề mà Xuân thỉnh thoảng đến chỉ cho người này bắt bẻ người nọ rồi buông ra những câu: “Anh Đốc Trực Ngôn có lại đây không? Anh Joseph Thiết muốn hỏi tôi việc gì, bảo tôi đến đây kia mà!”.

Mọi cử chỉ, lời nói của Xuân giờ đây được tính toán hẳn hoi bởi hắn hiểu luật đời và sử dụng chúng như một kẻ vô liêm sỉ.

Đỉnh cao của hợm hĩnh khinh người là lúc Xuân diễn thuyết trước công chúng sau khi vừa thua cầu thủ Xiêm La vì tình hữu nghị. Hắn giơ tay lên, đập tay xuống trong lúc đọc bài diễn thuyết hùng hồn để kể công với quốc dân, đồng bào và nhân loại. Hắn gọi mấy nghìn người nghe diễn thuyết là “quần chúng nông nổi”, rằng “Mi không hiểu gì, mi oán ta! Ta vẫn yêu quý mi mặc lòng mi chẳng rõ lòng ta”. Mấy nghìn người nghe Xuân diễn thuyết cảm động vô cùng, họ hoan hô Xuân như hoan hô một anh hùng cứu quốc, một vĩ nhân. Rõ ràng là cường điệu, phóng đại nhưng vẫn có cái lí bên trong. Cơn lốc giả dối bịp bợm đã nâng Xuân lên, giúp hắn bay bổng giữa trời danh vọng. Chỉ sau nửa năm, từ một thang nhặt ban quần vợt, Xuân Tóc Đỏ đã trở thành một người quan trọng trong giới thượng lưu, được vua chúa biết mặt, biết tên, được Phủ toàn quyền thưởng Bắc Đẩu bội tinh, được Hội Khai Trí Tiến Đức mời làm hội viên, được cụ Hồng chính thức tuyên bố gả cô con gái trẻ trung cho. Thật là những vinh quang quá sức tưởng tượng. May ra những người giỏi tưởng tượng như Vũ Trọng Phụng mới nghĩ tới. Đó chỉ là chuyện bịa nhưng bịa có cơ sở, bịa y như thật, bịa trên cơ sở hiện thực, bịa trên cơ sở quy luật hẳn hoi. Có như thế mới thuyết phục được độc giả. Ngoài đời thiếu gì những kẻ giả dối, hợm hĩnh khinh người, thiếu gì những kẻ vô học mà vẫn giành được chức này tước nọ, vẫn hưởng giàu sang phú quý như ai. Và cái tên Xuân Tóc Đỏ đã trở thành danh từ chung chỉ loại người như thế.

Với nghệ thuật châm biếm sắc sảo, với bút pháp phóng đại tài tình, Vũ Trọng Phụng đã xây dựng thành công nhân vật Xuân Tóc Đỏ. Đọc tác phẩm, chúng ta thấy nhiều tình huống ngẫu nhiên, nhiều chi tiết phi lí nhưng xét trong hệ thống, trong tổng thể tác phẩm lại thấy hợp lí. Trong quá trình phóng đại cường điệu, Vũ Trọng Phụng vẫn đảm bảo tính thống nhất, đảm bảo tính lôgic nội tại. Mọi chi tiết đều được đặt trong mối quan hệ nhân quả, móc xích với nhau. Mặt khác, phóng đại mà vẫn giữ được những chi tiết cụ thể, những hình ảnh tươi rói của cuộc đời sinh động. Sự duy trì thường xuyên cái thật và cái giả song hành tồn tại vừa đưa lại tính hài hước vừa tạo được ấn tượng chân thật của nhân vật. Xuân là nhân vật quan trọng trong giới thượng lưu nhưng vẫn là thằng Xuân với ngôn ngữ thô tục của hạ lưu đầy những “mẹ kiếp “chả nước mẹ gì!”. Xuân là thi sĩ nhưng thơ hắn cũng chỉ là bài quảng cáo thuốc Tứ hơi giải cảm. Nhiều lúc hắn cũng ngây ngô, cũng thật thà như một vị đạo đức chân chính. Tổng hòa của tất cả những yếu tố đã tạo nên bước chân Tóc Đỏ sinh động, độc đáo, điển hình vào loại bậc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại.

Trên đây là bài học "Đề bài: Phân tích nhân vật Xuân Tóc Đỏ trong tác phẩm “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng" mà dayhoctot.com muốn gửi tới các em. Để rèn luyện về kỹ năng làm bài thi và kiểm tra các em tham khảo tại chuyên mục "Đề thi học kì 2 lớp 11" nhé.

Nếu thấy hay, hãy chia sẻ tới bạn bè để cùng học và tham khảo nhé! Và đừng quên xem đầy đủ các bài Soạn Văn Lớp 11 của dayhoctot.com.

• Từ khóa:
• Lớp 11
• Ngữ Văn Lớp 11
• Môn Ngữ Văn
• Đọc thêm: Số đỏ - Vũ Trọng Phụng
• Văn mẫu lớp 11